Έθιμα της φυλής των Καλάς στην κοιλάδα της Ρουμπούρ - Σάτζικο

  










                                                              
Στο ύψωμα των 2.800μ. της Ρουμπούρ στο Πακιστάν οι Καλάς κάθε χρόνο τελούν μία θρησκευτική εορτή αφιερωμένη στο βωμό του Σάτζικο, όπου τις ευχαριστίες τους ακολουθούν η γιορτή, το φαγοπότι, οι χοροί και το φλερτ! Βρεθήκαμε εκεί. Οι μόνοι δυτικοί.

Κείμενο: Ασπασία Μπέτα  -  Φωτ. Νίκος Καββαδίας

    Στήνουν μία φωτιά στο βωμό του Σάτζικο και προσφέρουν εδέσματα από το μη περίσσευμά τους, όπως σταφύλια, μήλα, ψωμί και τυρί. Υμνούν το θεό τους για την καλή σοδειά που τους έστειλε, ευχόμενοι καλή χρονιά και τύχη καθώς οι βοσκοί τεμαχίζουν την ολοχρονίς συγκομιδή του τυριού. Οι εκλεγμένοι από την κοινότητα βοσκοί μαζεύουν και μοιράζουν ισομερώς στον κάθε άνδρα το τυρί, ενώ δεν περισσεύει για να πωλείται.

                                                                                                                            
Στην κοιλάδα της Ρουμπούρ, στα ΒΔ σύνορα του Πακιστάν με το Αφγανιστάν κατοικούν κάποιες οικογένειες των Καλάς (περίπου) 300 άνθρωποι με μεσογειακά χαρακτηριστικά που μνημονεύουν τον Σικάντερ Αζάμ (Αλέξανδρο το Μέγα), κάτω από τα βουνά του Ινδοκαυκάσου. Ο θρύλος, λέει, ότι κάποιοι στρατιώτες των λεγεώνων του Μ.Αλεξάνδρου εγκαταστάθηκαν στις κοιλάδες και άφησαν απογόνους. Τα γεγονότα της εκστρατείας του Μεγάλου Στρατηλάτη στην Ινδία, έλαβαν χώρα στο έδαφος που κατέχει σήμερα το Πακιστάν. Ο στρατός του δεν πάτησε το έδαφος του σημερινού κράτους των Ινδιών. Σε μαρτυρίες του Ηρόδοτου αναφέρεται η παρουσία Ελλήνων πολεμιστών από τον 6ο αι. π.χ, ενώ στα βουδιστικά κείμενα μαθαίνουμε για ένα εδραιωμένο κράτος Ελλήνων στον Καύκασο, εκεί που συναντάμε σήμερα τους Καλάς. Δεν έχουν εξισλαμισθεί και διατηρούν μία στον κόσμο μοναδική παράδοση με στοιχεία από την αρχαία ελληνική στη θρησκεία, τα έθιμα, τη μουσική και τη γλώσσα, από σχετικές αναφορές που προκύπτουν στο εθνολογικό μουσείο του Ισλαμαμπάντ στο Πακιστάν. Οι Καλάς έχουν μονοθεϊστική θρησκεία με πατέρα των θεών και των ανθρώπων τον Di Zau (Δίας Ζευς), την θεά του σπιτιού Tsestak (Εστία), τον θεό αγγελιοφόρο Balumain (Απόλλων) και άλλους, ενώ για τους Πακιστανούς θεωρούνται "Καφίρ" δηλ. άπιστοι και η καθαρότητα της φυλής τους τα τελευταία χρόνια κινδυνεύει με αφανισμό.

                                                                                                                        
 Κάθε Αύγουστο, λοιπόν, οι άνδρες Καλάς παίρνουν την ανηφόρα των δύο χιλιομέτρων από την κοιλάδα της Ρουμπούρ για το λόφο των 2.800 μέτρων της τελετουργικής συνάντησης, στο βωμό του Σάτζικο. Κάτω από τις βελανιδιές (σ.σ. Ιερό δέντρο του Di Zau, όπως και ο κέδρος), μαζεύονται στον ιερό χώρο της υποδοχής τα παιδιά, οι ενήλικες και οι γέροντες όλοι αρσενικοί με καπέλλα "sakatsi", που θυμίζουν την αρχαία μακεδονική καυσία. Οι γυναίκες δεν επιτρέπεται να παρευρίσκονται, ούτε να δοκιμάζουν από το ιερό τυρί της συγκομιδής των βοσκών, συμπληρώνουν, δε τη διατροφή τους με το επεξεργασμένο τυρί της κοιλάδας. Στήνουν τη φωτιά στο βωμό που είναι σκεπασμένος με κλαδιά από τα αγοράκια Καλάς, καθόλου τυχαία. Στα οκτώ τους χρόνια τον στοχεύουν με βέλη, ευχόμενα να καθήσουν τα κλαδιά πάνω στο βωμό για την καλή τους τύχη. Με τη βοήθεια των αρμυρικιών δυναμώνει ο καπνός, που ευχαριστεί το θεό να δεχθεί τους καρπούς των προσφορών τους. Εύχονται στην καλασική γλώσσα (σ.σ. Στοιχεία από τα περσικά, σανσκριτικά, ελληνικά) και προτρέπουν στη διατήρηση των 2.500 ετών αρχαίων εθίμων τους.

                                                                                                                      
 Μετά το καθήκον της ψυχής τους οι άνδρες κατεβαίνουν στην κοιλάδα, όπου οι παντρεμένοι χαίρουν της οικογενειακής υποδοχής ενώ οι 'λεύτεροι πάνε μόνοι τους για φαγητό στο σπίτι. Κατόπιν συγκεντρώνονται στο διαμορφωμένο χώρο για το χορό που συμπεριλαμβάνεται στην τελετή, όπου δοθείσης της αφορμής συντελούνται οι γνωριμίες. Το φλερτ παροτρύνεται από τις μαμάδες Καλάς στα βλαστάρια τους, ηλικίας 14 ετών για τα κορίτσια και 16 για τα αγόρια. Δεν παντρεύονται με συνοικέσιο, διατηρούν το δικαίωμα στη μετάνοια της επιλογής συντρόφου και γνωρίζονται στους χορούς και τις εορτές με ολοκαίνουργιες στολές. Φορούν πολύχρωμα περιδέραια στο λαιμό και το χαρακτηριστικό χτένισμα των πέντε πλεξούδων. Το γιορτινό καπέλλο φέρει φούντα ή κοσμείται με φτερά και αρωματικά κλαδιά να μοιάζει με λοφίο περικεφαλαίας, όπως στη μακεδονίτικη στολή. Η ενδυμασία των γυναικών αποτελείται από μακρύ μαύρο χιτώνα κεντημένο στα μανίκια, γύρω από το λαιμό και στον ποδόγυρο με πολύχρωμα γεωμετρικά σχέδια. Στη μέση δένουν μία φαρδιά υφαντή ζώνη που δημιουργεί τις πτυχώσεις του χιτώνα τους. Η ενδυμασία των ανδρών περιλαμβάνει ένα μακρύ μάλλινο ή λινό χιτώνα (καμίς) και φοριέται πάνω από μακριά παντελόνια. Η μουσική συμπορεύεται τους ρυθμούς της Β.Ελλάδας, οι χοροί είναι κυκλικοί και στη 'θάλασσα' των μουσουλμάνων της Ασίας οι Καλάς είναι οι μόνοι που παράγουν κρασί και το χαίρονται στις γιορτές και τις συνάξεις τους. Μέσα στο χρόνο ακολουθούν τα ίδια αρχαία έθιμα, δηλαδή καθαρτήρια λουτρά, ψήσιμο ειδικών άρτων, πυρσοφορίες, σεξουαλικά πειράγματα, προσφορά τροφών στους προγόνους κ.α. Η φυλή των Καλάς όπως και οι φύλαρχοι των ορεινών περιοχών του Αφγανιστάν και των Βορείων Ινδιών καυχώνται πως κατάγονται από τον Μέγα Αλέξανδρο, όπως και για το μεγάλο εκπολιτιστικό του έργο. Στον Ινδικό Καύκασο επιδόθηκε σε κλιματολογικές και γεωλογικές παρατηρήσεις. Στις όχθες του Ώξου, στη Βακτριανή, ενδιαφέρθηκε για το 'φλεγόμενο υγρό' (η πρώτη μνεία του πετρελαίου). Ειδικοί τεχνικοί του μετάλλου διατάχθηκαν να διερευνήσουν τα ινδικά ορυχεία, ενώ άλλοι ερευνητές σκορπίστηκαν στις κοιλάδες των ινδικών παραποτάμων για να συγκεντρώσουν πληροφορίες για τη ζωή των Ινδών και τις μεθόδους καλλιέργειας. Οι περιγραφές του Νέαρχου, αλλά και του Ανδροσθένη, του αρχηγού μιας από τις ανιχνευτικές αποστολές που έστειλε ο Αλέξανδρος για τον περίπλου της Αραβίας, διεύρυναν τους ορίζοντες της γεωγραφίας και της εθνογραφίας ενώ παράλληλα πλούτισαν με νέες γνώσεις τη φυσική, τη ζωολογία, τη βοτανική και την ιστορία. Τα μαθηματικά και η αστρονομία γνώρισαν μεγαλύτερη εξέλιξη από την επαφή του ελληνικού κόσμου με τον ασιατικό. Η στρατηγική ιδιοφυία του νεαρού Μακεδόνα βασιλιά 'άπλωσε' τον ελληνικό πολιτισμό από την Αίγυπτο και την Αραβία, ως τον Καύκασο και την Κασπία.

                                                                                                                           
 Η σημερινή περιοχή των Καλάς είναι παραμεθόριος και απαιτείται ειδική άδεια από την αστυνομία για τα χωριά τους στις τέσσερεις κοιλάδες των Μπρουμπουρέτ, Ρουμπούρ, Μπιρίρ, Μπαλανγκούρου. Όλη η φυλή των Καλάς αριθμούν περί τα 3.000 άτομα, που αν και τυπικά αποτελούν εθνική μειονότητα προστατευόμενη από το νόμο, στην ουσία πιέζονται να εξισλαμισθούν με ποικίλους τρόπους (δεν τους επιτρέπουν να καλλιεργούν αμπέλια για να μη παρασκευάζουν κρασί που το λατρεύουν, τους αντιμετωπίζουν προσβλητικά, δεν τους δίνουν άδεια εργασίας κλπ.), αναφέρει ο διδάκτωρ ιστορίας και αρχαιολογίας Επαμεινώνδας Βρανόπουλος.
Ωστόσο, τοιούτου είδους προτροπές τείνουν και εξαλείφονται καθώς το σύγχρονο κράτος του Πακιστάν προστατεύει τους Καλάς.

                                                                                                                          
Στη χαρά τους περιλαμβάνουν κι άλλες γιορτές, όπως το Γιόσι που παραπέμπει στα αρχαιοελληνικά Ανθεστήρια, το Πουλ είναι η γιορτή του Τρύγου και ο Τσόμος, που συμπίπτει με το χειμερινό ηλιοστάσιο.

                                                                                                                           
 Οι πολύ φθηνές οδικές συγκοινωνίες για κάθε προορισμό στη χώρα του Πακιστάν (των 135 εκατομμυρίων ανθρώπων, που το 63% ζει στις αγροτικές περιοχές) μας οδηγούν στο Ισλαμαμπάντ, όπου μαζί με την εμπειρία 'πετάμε' για την Αθήνα.

   Από το δρομάκι (δεξιά της φωτογρ.) στην κοιλάδα της Ρουμπούρ, οι άνδρες Καλάς φθάνουν στο λόφο της τελετουργικής συνάντησης.

   Μόνον αρσενικοί μαζεύονται στη γιορτή και δοκιμάζουντο ιερό τυρί της    συγκομιδής των βοσκών.

   Κάτω από τις βελανιδιές και με διάθεση κατάνυξης απολαμβάνουν τη συνάθροισή τους.

        Ο βωμός του Σάτζικο με τα κλαδιά που στοχεύονται από τα καλασάκια.

  Ο καπνός δυναμώνει για τη θρησκευτική εορτή των Καλάς, στη Ρουμπούρ του Πακιστάν.

  Φορά καπέλλο τη μακεδονική καυσία που φορούσαν οι αρχαίοι Μακεδόνες, ομοιότητα από τις τοιχογραφίες μακεδονικών τάφων στη Βεργίνα.

 






 Με τη λατρευτική στάση της ανάτασης των χεριών, ο άνδρας λέει την ευχή και μοιράζει ψωμί στη γιορτή του Σάτζικο.

            Μία αρχαίου σχήματος γίδα απεικονίζεται στο τυρί της μοιρασιάς.

 







 Καλασάκια που εντρυφούν στο έθιμο και την αυτάρκεια.

    Με τη λήξη της γιορτής του Σάτζικο, ο άνδρας Καλάς κατεβαίνει στην κοιλάδα και συναντά την οικογένειά του.

   Συγκέντρωση στο διαμορφωμένο χώρο, μετά την τελετή, για το χορό και τις γνωριμίες.

    Πλεξούδες, περιδέραια, μακεδονίτικη στολή, ίσια ελληνική μύτη. Η έλξη προσανατολίζεται για τις νεαρές Καλασίνες στον πρόλογο της ένωσης, το φλερτ.

                   Τον λόγο στο χορό τον έχουν πάντα και οι μικροί.

   Στην άκρη του γκρεμού οι έφηβες Καλασίνες γνωρίζονται με τον νεαρό. Μία θα οπισθοχωρήσει.

               Η επιλογή διαδραματίστηκε - στους δύο 3ος δεν χωρεί!